Stopa cukrzycowa: sytuacja nie jest beznadziejna!

Stopa cukrzycowa (zespół stopy cukrzycowej, DFS) jest powikłaniem cukrzycy, w przebiegu którego występują ropno-nekrotyczne i nieropne zmiany na stopach. W przypadku głębokich ropno-martwiczych uszkodzeń tkanek ryzyko dużych amputacji kończyn dolnych wynosi 30-70%, a śmiertelność z powodu rozwoju gangreny wynosi 20-30%.

Prawie 25% chorych na cukrzycę cierpi na zespół stopy cukrzycowej.

Co to jest stopa cukrzycowa

Cukrzyca (DM) jest ciężką, przewlekłą patologią, która rozwija się w wyniku bezwzględnego lub względnego niedoboru hormonu insuliny. Jednym z najpoważniejszych powikłań cukrzycy są zaburzenia krążenia i unerwienia.

Zaburzenia krążenia prowadzą do:

• na retinopatię cukrzycową, która powoduje ślepotę;
• na nefropatię cukrzycową, która jest jednym z głównych czynników powstawania schyłkowego uszkodzenia nerek;
• kardiomiopatia cukrzycowa, która powoduje śmierć u 20-25% pacjentów chorych na cukrzycę;
• na neuro- i angiopatię cukrzycową, które odgrywają ważną rolę w patogenezie zespołu stopy cukrzycowej (DFS).

Według definicji WHO zespół stopy cukrzycowej (DFS) to infekcja, owrzodzenie i/lub zniszczenie tkanek głębokich, towarzyszące schorzeniom neurologicznym i zmniejszeniu głównego przepływu krwi w tętnicach kończyn dolnych, o różnym nasileniu. Do zespołu zalicza się także nieropne uszkodzenie stóp w wyniku destrukcji kości – osteoartropatię cukrzycową.

Procesy ropno-martwicze kończyn dolnych związane z DFS prowadzą do amputacji 20–40 razy częściej niż u pacjentów bez rozpoznanej cukrzycy. Zgorzel rozwija się w 7-11% przypadków.

Prawie 25% chorych na cukrzycę cierpi na zespół stopy cukrzycowej.

Większość pacjentów z zespołem stopy cukrzycowej to osoby starsze, powyżej 60. roku życia, cierpiące na szereg chorób przewlekłych (miażdżyca zarostowa – 61-70%, choroba niedokrwienna serca – ponad 67%, nadciśnienie tętnicze – 38, 5%), a także objawy uszkodzenia narządów ( retinopatia - 37, 5%, nefropatia - 62, 5%).

Objawy zespołu stopy cukrzycowej

Oczywiste objawy stopy cukrzycowej w przebiegu cukrzycy mogą nie występować nawet przez kilka lat.

Następujące objawy powinny Cię zaniepokoić:

• kalectwo;
• obrzęk i obrzęk nóg;
• ciężkość nóg podczas chodzenia;
• drętwienie nóg;
• sucha skóra kończyn dolnych;
• głębokie pęknięcia stopy - ulegają zapaleniu i goją się długo;
• pojawienie się małych wysypek lub owrzodzeń;
• uczucie ciepła w nogach po dotknięciu;
• częste modzele i pęcherze;
• zmiana koloru stopy - zaczerwienienie, sinienie, bladość. Zaczerwienienia wokół ran są szczególnie niebezpieczne – wskazują na infekcję.

Stopy cukrzycowe u każdego wyglądają inaczej. Najczęściej kończyna jest jaskrawoczerwona z modzelami i małymi ranami. Czasem w oczy rzucają się pożółkłe, wrastające paznokcie. Stopa przestaje się pocić.

W miarę pogarszania się stanu pogarsza się obraz kliniczny. Pojawiają się specyficzne objawy. Neuropatyczną stopę cukrzycową charakteryzuje stabilne tętno tętnicze, podwyższony próg bólu i brak zmiany koloru skóry. Niedokrwienna stopa cukrzycowa objawia się martwicą stóp i palców, bladością skóry, niewydolnością tętniczą i zimnymi kończynami. W postaci mieszanej rozwija się artroza i zapalenie stawów, ale pacjent nie odczuwa żadnych nieprzyjemnych skutków. Możliwe są zwichnięcia stawów, jednak ze względu na małą czułość pacjent nie odczuwa żadnych zmian. Złamana kość drapie skórę, powodując wtórną infekcję.

Rodzaje stopy cukrzycowej

Istnieje kilka postaci choroby:

• Neuropatyczny. Najczęściej diagnozowany. Związane z deformacją układu nerwowego. Wrażliwość kończyn jest tak zmniejszona, że pacjent nie odczuwa dotyku, bólu spowodowanego pękaniem stóp i kroków z wrzodami na podeszwie. Wrzody o gładkich krawędziach. Po dotknięciu jest gorąco.
• Niedokrwienne. Związane ze zmianami w krążeniu krwi w kończynach. Charakterystycznymi cechami są zimno w nogach, silny ból nóg podczas chodzenia, obrzęk mięśni łydek i kostek. Wrzody są postrzępione i umiejscowione pomiędzy palcami.
• Neuroniedokrwienne. Inaczej nazywany mieszanym. Najbardziej niebezpieczna postać stopy cukrzycowej, ponieważ jednocześnie upośledzone jest zarówno krążenie krwi, jak i funkcje obwodowego układu nerwowego.

Etapy rozwoju

Zespół pojawia się sekwencyjnie i rozwija się jak lawina. Wraz z nowym etapem nowe objawy stają się bardziej dotkliwe.

Etapy przepływu to:

• Etap początkowy. Zmienia się kształt stopy, kości ulegają deformacji, tworzą się pęcherze i modzele.
• Pierwszy etap. Wrzody tworzą się na powierzchni skóry, ale struktura struktur podskórnych nie ulega zmianie.
• Drugi etap. Wrzody zagłębiają się w warstwę skórną skóry, mięśni, ścięgien i stawów.
• Trzeci etap. Wrzód pogłębia się do tkanki kostnej. Powstaje ropień i zapalenie kości i szpiku.
• Czwarty etap. Na podpierającej części stopy tworzy się ograniczona gangrena. Kończyna staje się czarna od opuszków palców. Dotknięty obszar ma gładkie i wyraźne krawędzie. Istnieje możliwość uratowania kończyny poprzez operację.
• Piąty etap. Zwiększa się obszar gangreny. Proces patologiczny przenosi się do dolnej części nogi. Rozwija się martwica tkanek. Zniszczenie jest nieodwracalne, dlatego jedyną opcją jest amputacja.

Przyczyny i czynniki ryzyka SDS

Głównymi czynnikami prowadzącymi do uszkodzenia kończyn dolnych w cukrzycy są:

• angiopatia cukrzycowa (uszkodzenie naczyń krwionośnych);
• obwodowa neuropatia cukrzycowa;
• deformacja stóp z tworzeniem się stref wysokiego ciśnienia (osteoartropatia cukrzycowa);
• infekcja uszkodzonych tkanek.

Angiopatia cukrzycowa

Dotknięte są zarówno duże naczynia (makroangiopatia), jak i naczynia układu mikrokrążenia (mikroangiopatia). Niedotlenienie tkanek stwarza warunki do powstawania martwicy i zgorzeli.

Czynnikami ryzyka rozwoju mikro- i makroangiopatii są hiperglikemia, insulinooporność i hiperinsulinemia, hiper- i dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze, zwiększona krzepliwość krwi i agregacja płytek krwi, zmniejszona fibrynoliza i upośledzona funkcja śródbłonka naczyń.

Neuropatia cukrzycowa

Neuropatia cukrzycowa to uszkodzenie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego spowodowane cukrzycą, wpływające na włókna czuciowe i ruchowe.

Zmniejszenie wrażliwości sensorycznej w neuropatii nie pozwala odpowiednio ocenić niebezpieczeństwa czynnika uszkadzającego: obcisłych butów, ciała obcego, wysokiej temperatury itp. Stały uraz na tle zmniejszonej zdolności gojenia i upośledzonego mikrokrążenia przyczynia się do powstawania owrzodzeń troficznych.

Neuropatia ruchowa prowadzi do postępującego zaniku mięśni kończyn dolnych, deformacji stopy i zmiany jej punktów podparcia. W nowych punktach podparcia tworzą się krwiaki, po których następuje powstanie wrzodu i jego infekcja.

Osteoartropatia cukrzycowa

Osteoartropatia cukrzycowa (DOAP, stopa Charcota) jest jednym z późnych powikłań cukrzycy. Jest to postępujące niszczenie jednego lub więcej stawów stopy w wyniku neuropatii. DOAP prowadzi do anatomicznego zniszczenia aparatu kostno-więzadłowego stopy, deformacji stopy i rozwoju wad wrzodziejących.

Czynnikami predysponującymi są także:

• Grzybica. Choroby grzybicze przyspieszają rozprzestrzenianie się owrzodzeń w głębsze warstwy skóry.
• Wrastające paznokcie. Jeśli pedicure zostanie wykonany nieprawidłowo, ostra krawędź paznokcia wrasta w skórę, infekując w ten sposób tkankę.

Czynniki ryzyka u chorych na cukrzycę zwiększają się, jeśli występują choroby współistniejące lub następujące stany:

• choroby naczyniowe – żylaki, zakrzepica;
• stopa jest zdeformowana – stopy płaskostopie lub paluch koślawy;
• nadużywanie alkoholu lub nikotyny;
• noszenie ciasnych butów z niewygodnymi kopytami. Z tego powodu stopa cukrzycowa często ulega pogorszeniu. Pojawiają się kalusy lub pęcherze wodne. Jeśli je zdejmiesz, pozostanie rana. Podczas noszenia obuwia zwiększa się ryzyko infekcji i ropienia.

Endokrynolodzy wyróżniają trzy grupy pacjentów. Do pierwszej grupy zaliczają się diabetycy, u których pulsacja tętnic w stopie nie ulega zmianie, a wrażliwość zostaje zachowana. Do drugiej grupy zaliczają się pacjenci, u których występują deformacje stóp, brak tętna na części podporowej stopy oraz obniżona wrażliwość. Do trzeciej grupy zaliczają się pacjenci, którzy przebyli amputacje.

Prawdopodobieństwo wystąpienia tego zespołu jest większe u chorych na cukrzycę z chorobą niedokrwienną serca, miażdżycą naczyń, hiperlipidemią i polineuropatią obwodową.

Niebezpieczeństwa stopy cukrzycowej

Stopa cukrzycowa w cukrzycy jest niebezpieczna, ponieważ w pierwszym etapie rozwija się w sposób utajony. Pacjent nie odczuwa żadnych zmian, nie ma żadnych objawów zewnętrznych, nie ma bólu. Wyjaśnia to śmierć zakończeń nerwowych kostki. Stopniowo choroba się pogarsza, a objawy nasilają się w późniejszych stadiach, gdy leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne. Jeśli pacjent zwleka z wizytą u lekarza, istnieje ryzyko wystąpienia gangreny. Z tego powodu przeprowadza się interwencję chirurgiczną, w tym amputację kończyny.

Najbardziej niebezpieczna jest neuropatyczna stopa cukrzycowa. Kiedy pojawiają się powikłania, szybko rozwija się ropowica.

Diagnostyka

Pierwszą rzeczą, którą należy zrobić, jeśli masz stopę cukrzycową, jest umówienie się na wizytę u lekarza. Endokrynolog i neurolog diagnozują chorobę i przepisują leczenie zachowawcze. Podolog pomoże Ci poprawić wygląd Twoich nóg.

Na wizycie specjalista wykonuje badanie wrażliwości i palpację, mierzy stężenie oksyhemoglobiny we krwi, rejestruje obecność ran i pęknięć na stopach, osłuchuje przepływ krwi w tętnicach stopy w celu wykrycia patologicznych odgłosów.

Aby ustalić diagnozę, zaleca się kompleksowe badanie:

• prześwietlenie rentgenowskie w celu oceny stanu kości;
• badanie krwi w celu określenia stanu zapalnego i poziomu glukozy
• Dopplerografia i USG w celu zbadania stanu tętnic i żył oraz ustalenia miejsca zatoru naczyń krwionośnych;
• Angiografia kontrastowa rentgenowska do ogólnej oceny stanu przepływu krwi w kończynach dolnych.

Leczenie zespołu stopy cukrzycowej

Leczenie w domu sprowadza się do antybiotykoterapii, łagodzenia bólu, normalizacji poziomu glukozy i terapii miejscowej. Jeśli pacjent szuka pomocy medycznej na trzecim etapie lub później, przepisuje się leczenie chirurgiczne.

Metody zachowawczego leczenia zgorzeli stopy cukrzycowej:

• terapia lokalna - wrzody leczy się środkami antyseptycznymi lub chusteczkami bakteriobójczymi kilka razy dziennie;
• przyjmowanie antybiotyków w celu zwalczania infekcji;
• przyjmowanie leków na normalne krążenie krwi;
• środki przeciwbólowe do łagodzenia bólu;
• przyjmowanie leków moczopędnych, antagonistów wapnia, inhibitorów ACE w celu normalizacji ciśnienia krwi.

Aby zwalczyć glikemię w cukrzycy typu 1, dostosowuje się dawkę insuliny, w cukrzycy typu 2 zaleca się insulinoterapię.

Jeśli owrzodzenie stopy cukrzycowej przeniknęło do naczyń krwionośnych lub kości, zalecana jest operacja. Metody chirurgiczne są następujące:

• Angioplastyka. Chirurg przywraca krążenie krwi, wykonując angioplastykę. Przywraca się przepływ krwi przez nakłucie tętnicy. Pozwala to uratować kończynę i usunąć dotknięte zgorzelami obszary.
• Nerektomia. Jeśli powierzchnia umierającej tkanki jest nie większa niż kilka centymetrów, lekarz wycina dotknięte obszary, w tym zdrową tkankę.
• Endarterektomia. Operacja polegająca na usunięciu zakrzepu krwi z tętnicy i przywróceniu prawidłowego przepływu krwi. Chirurg usuwa materiał blokujący z wnętrza tętnicy, a także wszelkie złogi miażdżycowe.
• Przetaczanie autożylne. Chirurg pobiera dodatkową rurkę krwi, aby umożliwić przepływ krwi do stopy.
• Stentowanie tętnic nóg. Jeżeli badanie USG wykazało sklejenie ścian naczyń, lekarz zakłada w tętnicy stopy specjalne siatki, które rozszerzają światło żył.

Zalecenia dla pacjentów

Leczenie jest skuteczne tylko wtedy, gdy cukrzyca się ustabilizuje i utrzymuje się poziom glukozy we krwi.

Aby znormalizować cukier, ważne jest przestrzeganie diety. Musisz zrezygnować z szybkich węglowodanów i zwiększyć spożycie pokarmów roślinnych. Cukier zastępuje się fruktozą.

Pielęgnacja stopy cukrzycowej w przypadku cukrzycy sprowadza się do:

• Codzienne nawilżanie skóry stóp, aby zapobiec pęknięciom.
• Noszenie butów z wkładkami ortopedycznymi. Buty powinny mieć sztywną, sztywną podeszwę, centymetrową miękką wkładkę i ściętą przednią krawędź pięty. Wskazane jest dobieranie butów sznurowanych w celu regulacji szerokości w przypadku obrzęków kończyn. Nie zaleca się noszenia tych samych butów. Wkładki należy wymieniać co dwa dni, a same buty należy wietrzyć.
• Porządny pedicure. Konieczne jest obcięcie paznokci nie u nasady, ale cofnięcie się o kilka milimetrów. Zakończ procedury poprzez złożenie wniosku.

Jeżeli jesteś chory zabrania się:

• Chodź boso, nawet z zagojonymi ranami. Należy nosić skarpetki i rajstopy wykonane z naturalnych tkanin, dobranych pod kątem rozmiaru. Nie powinny wywierać nacisku na kończynę.
• Długo spaceruj na zimnie. Zimno prowadzi do zwężenia naczyń i złego odżywienia kończyn.
• Pocieraj i paruj stopy, użyj poduszki grzewczej do rozgrzania.
• Zakryj rany bandażem.

Zapobieganie

W przypadku rozpoznania cukrzycy należy zwrócić szczególną uwagę na zapobieganie temu zespołowi.

PonieważJeśli wrażliwość stóp jest zmniejszona, należy codziennie sprawdzać stopy i dokładnie leczyć uszkodzone miejsca środkami antyseptycznymi i zmiękczającymi, aby zapobiec rozwojowi procesu zakaźnego.

Ważne jest monitorowanie higieny stóp, aby uniknąć pojawienia się modzeli, pęknięć, otarć i obszarów suchej skóry.

Warto wybierać buty z wygodną kopytką, która nie krępuje stóp.